cách học đa ngành

Theo David Epstein trong Range: Why Generalists Triumph in a Specialized World, cách học tập hiệu quả không xoay quanh việc chuyên môn hóa sớm hay chỉ tập trung vào một lĩnh vực duy nhất, mà là phát triển một tư duy linh hoạt, đa dạng và có khả năng kết nối kiến thức. Dưới đây là những nguyên tắc học tập chính mà ông đề xuất, dựa trên lập luận và nghiên cứu trong sách:

1. Học chậm và đa dạng thay vì vội vàng chuyên sâu
   Epstein nhấn mạnh rằng việc dành thời gian thử nghiệm nhiều thứ khác nhau thay vì lao vào chuyên môn hóa từ sớm có thể mang lại lợi ích lâu dài. Ví dụ, ông so sánh Tiger Woods (chuyên môn hóa sớm với golf) với Roger Federer (thử nhiều môn thể thao trước khi chọn quần vợt). Dù cả hai đều thành công, Federer cho thấy rằng việc khám phá rộng rãi giúp phát triển sự linh hoạt và khả năng thích nghi – những kỹ năng quan trọng trong một thế giới luôn thay đổi.
2. Tập trung vào “học để học” (learning to learn)
   Thay vì chỉ học để thành thạo một kỹ năng cụ thể, hãy rèn luyện cách tiếp cận vấn đề mới, tư duy phản biện và khả năng tự học. Epstein cho rằng những người có nền tảng rộng thường giỏi hơn trong việc giải quyết các vấn đề phức tạp, vì họ có thể áp dụng kiến thức từ nhiều lĩnh vực khác nhau.
3. Chấp nhận “vòng đường dài” (taking the scenic route)
   Ông khuyến khích việc không ngại đi đường vòng – nghĩa là thử nghiệm, thất bại và học hỏi từ những trải nghiệm đa dạng. Điều này trái ngược với áp lực phải giỏi ngay lập tức trong một lĩnh vực. Epstein trích dẫn nghiên cứu rằng những người thành công lớn thường không đi theo con đường thẳng mà xây dựng nền tảng từ nhiều nguồn khác nhau.
4. Phát triển khả năng kết nối ý tưởng (analogical thinking)
   Một trong những điểm mạnh của generalists là họ có thể nhìn thấy mối liên hệ giữa các lĩnh vực dường như không liên quan. Epstein khuyên bạn nên học cách so sánh, ví von và áp dụng bài học từ một ngành sang ngành khác. Ví dụ, một nhạc sĩ có thể học được tư duy sáng tạo từ toán học, hoặc một kỹ sư có thể cải thiện thiết kế từ việc quan sát thiên nhiên.
5. Ôm lấy thất bại như một phần của quá trình học
   Epstein nhấn mạnh rằng việc mắc lỗi và thử nghiệm thất bại là cách để phát triển sự kiên nhẫn và hiểu biết sâu sắc hơn. Ông đưa ra khái niệm “desirable difficulties” (những khó khăn đáng mong muốn), nghĩa là những thử thách vừa đủ để buộc bạn phải suy nghĩ sâu và học tốt hơn, thay vì chỉ lặp lại những gì dễ dàng.
6. Tìm kiếm môi trường khuyến khích sự tò mò
   Ông khuyên rằng nên chọn môi trường học tập hoặc làm việc nơi bạn được khuyến khích đặt câu hỏi, khám phá và không bị bó buộc vào một khuôn mẫu cứng nhắc. Điều này giúp nuôi dưỡng tư duy tổng quát và sáng tạo.

Tóm lại, Epstein không phản đối việc chuyên môn hóa, nhưng ông cho rằng nó nên đến sau khi bạn đã có một nền tảng rộng và linh hoạt. Cách học của ông là một hành trình khám phá – không vội vàng, không sợ thất bại, sẵn sàng bước ra ngoài vùng an toàn để thử những điều mới. Bạn nghĩ cách tiếp cận này có phù hợp với cách bạn đang học hoặc làm việc không?